Người Việt Ngang Ngược
Hôm nay là cuối tuần của tôi. Tôi mới bị nhận mail (lại trùng nữa cơ) của bạn hữu về vụ “Thông báo của gia đình Phạm Duy”. Thì có gì lạ đâu, bạn hữu đọc bài của tôi và biết tôi chọn thế đứng gì nên mới gửi bài cho xem.
Đọc xong hai bài, tôi phì cười. Tôi có một chút nghĩ như vầy “Ngang ngược thật. Người ta bảo vệ tác quyền sản phẩm mà ông chứng minh luật này lý nọ để mắng gia đình người ta. Thà là ông phân tích rồi nhẹ nhàng góp ý, theo tôi có lý hơn. Ông chỉ nên khuyên gia đình PD sửa cái thông báo, nêu rõ đối tượng phải trả tác quyền là các trung tâm ca nhạc lớn và các ca sĩ sắp phát hành CD.””
Ngay sau khi gia đình Phạm Duy đăng cái Thông Báo trên báo NV Cali, cá nhân tôi đã bày tỏ “Thật đáng tiếc, tôi có cảm tưởng như sợi giây chuông chùa của chuyện tình Lan và Điệp mới bị cắt”. sau đó, Duy Cường từ Việt Nam đính chính rằng “PD từ sinh thời luôn mong nhạc mình được phổ biến. Cá nhân nào ra thông báo đó thì phải chịu trách nhiệm”. Sự kiện trống đánh xuôi kèn thổi ngược này cho tôi cái suy nghĩ anh em nhà họ Phạm giành nhau quyền lợi. Tôi cũng nghĩ rằng họ “nhắm” vào các trung tâm lớn, các ca sĩ sắp phát hành CD nhiều hơn là nhắm vào những “tập thể hay cá nhân nho nhỏ”.
Thế nhưng không biết ông luật sư nọ dùng luật ra chứng mình này nọ thì chả hiểu ông có liên quan gì đến hai trung tâm ca nhạc hay ca sĩ nào sắp phát hành CD không nhỉ? Một người đã phản bác lại ông. Xin coi ở dưới bài viết đó.
Cá nhân tôi thì nói đùa với người bạn rằng:
Gia đình PD nên đòi tiền hai trung tâm lớn vì họ vẫn sử dụng nhạc PD. Còn với những cá nhân nào chửi PD cho sướng miệng, mắng Duy Quang cho sướng mồm thì cũng nên forget nhạc PD đi cho tiện việc sổ sách. Họ nên nghe hay hát nhạc của các nhạc sĩ khác. Tuy vậy cô nương có nhận xét thế này: tên vc nằm vùng TCS đâu có tình ca quê hương, cụ Văn Cao cũng chả có, cụ Dương Thiệu Tước thì dường như chỉ có vài bài ca Huế của cụ, Phạm Đình Chương cũng rất ít, Trần Thiện Thanh thì đa số lính, lính; ông Châu Kỳ có dăm bài; ông Lam Phương cũng vậy; ngay cả cảm tình viên của vc, Nguyễn Hữu Thiết cũng không nhiều; Ngô Thụy Miên, Vũ Thành An thì miễn nói, không hề có…Do đó với những ai đang chủ trương về nguồn, cho trẻ học Việt Ngữ thì quả là sẽ hơi khó khi chọn nhạc tình tự quê hương cho trẻ nghe hay múa nếu bị cấm không được rớ đến cái kho tàng tình ca quê hương của Phạm Duy! Còn thứ nhạc quê hương của NHN, NL, VDz, TH là những thứ nhạc thuộc loại mì còn tệ hơn mì ăn liền nữa! Cô nương thì đã viết rồi, sau khi cân đong đo đếm, cn vẫn cho rằng công của PD nhiều hơn tội. Vì thế cn chọn Forgive sau khi PD nằm xuống vì cn không muốn forget những tình ca quê hương tuyệt vời nhất!”
Hoàng Lan Chi
********************
Làm Thế Nào Để Giết Một Thiên Tài
Ngày 23 tháng 3 năm 2013 vừa qua gia đình nhạc sĩ Phạm Duy ra một thông báo cấm xử dụng tất cả những sáng tác, hình ảnh, nhạc, tên, thông tin cá nhân, tiếng hát, lời phát biểu, của cố nhạc sĩ Phạm Duy và cố ca sĩ Duy Quang sẽ không được sử dụng trên mọi phưong diện, trình diễn cộng cộng (show ca vũ nhạc, có thu hình hay không thu hình), phát thanh (radio), phát tuyến trền hình (television), internet, sách báo, quảng cáo và tất cả các hình thức sử dụng thưong mại.
Bản thông báo nầy đi kèm với lời đe doạ: “Mọi sử dụng không được chấp thuận trên văn bản bởi gia đình Phạm Duy hay luật sư đại diện là vi phạm Quyền Sở Hữu Trí Tuệ của gia đình Phạm Duy, và sẽ bị truy tố tối đa dưới luật pháp. Luật Pháp Hoa Kỳ (US Copyright Law) có hình phạt chính là $250,000 cho mỗi vi phạm, và mức án tù.” Bản thông báo được ký tên bởi gia đình nhạc sĩ Phạm Duy và luật sư Trương Phú Hoà.
Thứ nhất, nói về “tình” thì dân tộc và đất nước Việt Nam cưu mạng Phạm Duy và vì nhạc Phạm Duy được một bô phận thính giả Việt Nam yêu mến. Nói như thế, Phạm Duy, dù có đóng góp lớn cho bộ môn âm nhạc, thì vẫn còn nợ đất nước Việt Nam một món nợ ân tình.
Không có đất nước Việt Nam thì không có Phạm Duy. Sự thể gia đình Phạm Duy ra một thông báo đầy tính đe doạ đối với việc sử dụng âm nhạc Phạm Duy được ngưòi đọc nhận định như là một tuyên ngôn quịt nợ, hay một bản tuyên chiến của một thiên tài đối với người Việt Nam yêu mến nhạc của ông.
Thứ hai nói về “lý” thì luật về bản quyền của Hoa Kỳ bảo vệ những sáng tác của Phạm Duy là một vấn đề không đơn giản và có nhiều … vấn đề.
Nếu luật copyright của Hoa Kỳ có bảo vệ cho…tất cả những sáng tác, hình ảnh, nhạc, tên, thông tin cá nhân, tiếng hát, lời phát biểu, của cố nhạc sĩ Phạm Duy và cố ca sĩ Duy Quang, thì trên thực tế rất khó thực hiện được việc kiểm soát sự sử dụng những sáng tác và tên tuổi Phạm Duy ở thời đại thông tin internet.
Do đó, lời đe doạ của bản thông báo nhưng lại thiếu khả năng thực hiện… nói lên một hành động “rung cây nhát khỉ” chỉ tăng thêm mối phản cảm của người yêu âm nhạc Phạm Duy đối với tác giả, mặc dù bản thông báo chỉ là hành động của những người thừa kế di sản của Phạm Duy.
Nếu gia đình Phạm Duy có khả năng đưa tất cả tổ chức, cá nhân vi phạm bản quyền của Phạm Duy thì một vấn đề quan trong hơn nảy sinh. Đó là … liệu gia đình Phạm Duy có bản quyền (copyright) các sáng tác của ông hay không.
Luật về bản quyền Hoa Kỳ xác định như sau: quí vị có chủ quyền về các tác phẩm, sáng tác nhưng chưa chắc có bản quyền về những sáng tác, tác phẩm đó! (Mere ownership of a book,manuscript, painting, or any other copy or phonorecord does not give the possessor the copyright. The law provides that transfer of ownership of any material object that embodies a protected work does not of itself convey any rights in the copyright).
Đây cũng là lời nhắn nhủ đầu tiên của luật bản quyền gởi đến gia đình Phạm Duy.
Luật về bản quyền (copyright) của Hoa Kỳ minh định rằng: các tác phẩm đã xuất bản có nguồn gốc nước ngoài có thể được bảo vệ bởi luật bản quyền Hoa Kỳ nếu hội đủ một trong những điều kiện sau đây:
Ở thời điểm công bố đầu tiên, một hay nhiều tác giả là national và những ngưòi đang cư trú tại hay là thưòng trú tại Hoa Kỳ, hay các quốc gia có tham gia hiệp ước (về bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ với Hoa Kỳ), hay một ngưòi không có quốc gia (stateless person) bất kỳ ngưòi đó ở đâu; hay sáng tác được công bố đầu tiên ở Hoa Kỳ hay quốc gia có hiệp ước với Hoa Kỳ (Xemhttp://www.copyright.gov/circs/circ01.pdf).
Tài liệu của copyrightdata.com xác định rõ hơn: nếu ở thời điểm sáng tác và công bố đầu tiên của một tác phẩm mà tác giả là công dân nước ngoài thì luật bản quyền của quốc gia mà tác giả là công dân sẽ bảo vệ cho tác giả.
Nếu một công trình sáng tác được thành hình, được đăng ký bản quyền và lần đầu tiên công bố – hay là công trình của công dân một quốc gia khác với Hoa Kỳ, công trình đó được coi như là công trình của nước ngoài .(http://chart.copyrightdata.com/ch08.html)
Trường hợp của Phạm Duy, cũng như đa số các tác giả và nghệ sĩ vốn ở Việt Nam trước 1975, do đó, rơi vào 2 khung thời gian quan trọng của luật bản quyền.
Thứ nhất đại đa số các bản nhạc của ông được sáng tác và xuất hiện đầu tiên tại Viêt Nam Cộng Hoà trước năm 1975 khi ông còn là công dân nưóc Việt Nam Cộng Hòa và chưa phải là thường trú nhân hay công dân Hoa Kỳ.
Do đó luật về bản quyền của VNCH được áp dụng cho tất cả sáng tác trước năm 1975.
Cũng vì thế luật bảo vệ sở hữu trí tuệ của Hoa Kỳ không áp dụng cho các sáng tác nằm dưới thẩm quyền của VNCH.
Tất cả các sản phẩm trí tuệ không được luật bảo vệ tác quyền bảo vệ thì được coi như thuộc public domain. Do dó, các tác phẩm xuất hiện trước 1975 của tất cả các nghệ sĩ Việt Nam kể cả Phạm Duy sẽ trở thành “của chùa” (tạm dịch chữ public domain).
Thứ hai là các tác phẩm được sáng tác trong thời gian ông sống ở Hoa Kỳ, tức là khi ông trở thành thường trú nhân và công dân Hoa Kỳ sau năm 1975, mới được luật Bảo Vệ Sản Phẩm Trí Tuệ Hoa Kỳ bảo vệ.
Đó là khoảng thời gian Phạm Duy sáng tác rất ít và theo tôi những sáng tác trong thời gian nầy không quan trọng so với các sáng tác trước năm 1975.
Theo thông tin của cơ quan Copyright Hoa Kỳ thì trong thời gian nầy Phạm Duy chỉ đăng ký có hai sản phẩm:
1-He.n ho`: tinh khuc Pham Duy (1994) vài
2-Ky niem / Pham Duy. (1993).
Như vậy thì Phạm Duy chỉ có 2 sáng tác có đăng ký copyright so với 256 sản phẩm có đăng ký bản quyền của Marie To, chủ nhân của Thuy Nga Paris.
Ngoài ra, luật pháp có những biệt lệ cho phép sử dụng các sáng tác có bản quyền trong một số trưòng hợp. Luật về “fair use” là những biệt lệ của luật về bản quyền. Theo đó, quyền sở hữu trí tuệ bị giới hạn bởi một số trưòng hợp như sử dụng các tác phẩm được bảo vệ để phê bình, đánh giá tác giả và một số các sử dụng khác.
Gia đình Phạm Duy nếu có bản quyền (copyright) các tác phẩm của Phạm Duy (sau năm 1975) thì gia đình Phạm Duy cũng đã không cân nhắc luật ”fair use” – sử dụng cách vừa phải – trong thông báo người Việt tại hải ngoại.
Nói tóm lại, gia đình Phạm Duy đã bị “việt vị” khi ra thông báo đầy ngôn ngữ cấm đoán và đe doạ nói trên.
Họ đã vi phạm cả tình lẫn lý.
Đối với tôi, Phạm Duy là một thiên tài âm nhạc của Việt Nam và tựa đề của bài viết nầy là “Làm thế nào để giết một thiên tài?”
Những tuyên bố của Phạm Duy với báo chí trong nước đã làm nhiều người Việt ở hải ngoại mặc dù yêu nhạc Phạm Duy vẫn không thích con người của Phạm Duy.
Nhưng sự bộp chộp của gia đình Phạm Duy khi ra một thông báo hù doạ, dựa vào sự bảo vệ chưa được khẳng định của luật pháp Hoa Kỳ, như một nhát dao cuối cùng, đã đâm chết tình cảm … còn sót lại dành cho thiên tài Phạm Duy trong lòng người Việt tại hải ngoại.
Vĩnh biệt Phạm Duy! Và tôi sẽ tiếp tục nghe nhạc Phạm Duy và … sẽ không còn nhớ và quan tâm đến tên tác giả.
Dallas, Texas April 1, 2013
© Luật sư Nguyễn Xuân Phước
From: MienDu Nguyen <>Date: 2013/4/5
Subject: Re: Ý KIẾN VỀ BẢN QUYỀN NHẠC PHẠM DUY
Dear cả làng,
Theo bài viết của Ông này thì chưa hẳn đúng,ông chưa biết thấu đáo luật pháp của Mỹ về các tác phẫm entertainment,
ở MỸ tôn trọng những tác phẫm nghệ thuật, những tài sản trí tuệ, và còn lương tâm nữa, những trung tâm như Thúy Nga, Asia là các trung tâm văn nghệ thương mại, khi họ tổ chức show bán vé lấy tiền thì phải trả bản quyền cho các nhạc phẫm trình diễn trong show đó
Bầu show tổ chức ca nhạc, ca sĩ hát cái gì, nếu không có nhạc do các nhạc sĩ sáng tác thì ca sĩ lấy gì để hát, bầu show lấy nhạc ở đâu để làm show
được biết hai trung tâm PBN & Asia đều có trả tiền cho các nhạc sĩ, trả rất ít, nhưng có trả là may mắn rồi, Chỉ có bọn buôn văn nghệ và ca sĩ VN mới vô liêm sĩ, chỉ biết lấy tiền bỏ túi, mà không nghĩ đến những người đã cho ra đời những sản phẩm tinh thần để nuôi dưỡng họ, họ tham lam chỉ muốn ăn trọn, mà không chịu chi trả cho nhạc sĩ dù là một phần nhỏ, các nhạc sĩ VN bị thiệt thòi, và họ không muốn kiện cáo, vì kiện người có tóc, không ai kiện kẻ trọc đầu, những TT lớn họ còn có tiền chi trả cho các nhạc sĩ,
chứ các trung tâm tép riu, các ca sĩ đi hát họ lấy tiền mặt, không đứng tên tài sản thì có kiện chúng cũng không có tiền trả, người VN sợ phiền phức, nhạc sĩ VN bây giờ nghèo quá, ca sĩ hát nhạc của họ thì mừng, thôi thì thà có tiếng ma`không có miếng cũng chịu vậy, nhưng đây chúng ta nói về lương tâm con người, những kẻ ăn cắp tài sản trí tuệ của người khác, thì làm sao có lương tâm.
Còn nói về copyright các tác phẫm của nhạc sĩ Phạm Duy, các nhạc phẫm của ông đã ra đời, rất nổi tiếng, dù không có copyright, nhưng đưa ra thế giới ai cũng chứng minh đó là tác phẫm của nhạc sĩ Phạm Duy, nếu ông kiện các Trung tâm lớn đã thu hát các nhạc phẫm của ông, có thu nhập lợi nhuận rỏ ràng, thì họ phải bồi thường, chứ không cần phải hỏi tới là có copyright hay không? vì những thính giả khắp nơi trên thế giới là copyright cho ông rồi. Được biết nhạc của PD có một số tác phẫm đã bán cho công ty Phương Nam ở VN, nên khi các Trung tâm văn nghệ thương mãi nào sử dụng thì phải trả tiền cho TT này là đúng rồi, họ không kiện, nếu họ kiện là thắng thôi!
Tôi nghĩ bản thông báo của gia đình PD đưa ra la`do Phạm Duy Minh là con trai của PD, khi còn sanh tiền ông PD đã giao cho Duy Minh lo chuyện phát hành và bản quyền của ông tại Mỹ, khi về VN thì ông giao cho Duy Cường,
Còn nói về copyright các nhạc phẫm tại Mỹ rất dễ dàng, chỉ cần điền form gởi về Thư Viện Quốc Hội(Library of Congress), chỉ cần ngày họ báo nhận được thì ngày hôm đó là ngày được accept.
Luật pháp của Mỹ bảo vệ các sản phẫm Entertainment rất rỏ ràng, các nhà hàng phát nhạc ngoại quốc phải chú ý, nếu một ngày nào đó tình cờ có người đại diện của một ca nhạc sĩ ngoại quốc nào đó ghé thăm thì không thể nào cãi được,
Luật pháp tại Mỹ cho biết,
-các buổi concert phải trả tiền bản quyền
– các Radio phát nhạc cũng phải mua,
(người VN trả tiền cho nhạc ngoại quốc nhưng lại không trả cho nhạc VN)
– các nhà hàng phát nhạc cũng phải trả tiền( thôi thì phát nhạc VN chẳng ai thèm đòi)
– ca sĩ Phát hành CD phải trả tiền bản quyền cho nhạc sĩ
– các ca sĩ đi hát phải trả tiền là đương nhiên
*Nhưng riêng văn hóa, nghệ thuật VN thì không có chuyện này,
họ cho sự ăn cắp trí tuệ là chuyện đương nhiên, ca sĩ VN không có tôn trọng nhạc sĩ, họ vô lương tâm đến nỗi họ nhờ vào nhạc phẫm của nhạc sĩ đó để được nổi tiếng, nhưng họ chỉ biết thu tiền vào túi riêng mà không bao giờ chi cho nhạc sĩ, các nhạc sĩ VN chết trong nghèo khổ. Họ còn nói họ hát phổ biến cho nhạc sĩ đó là may lắm rồi, bởi vậy nền âm nhạc, văn hóa nghệ thuật VN xuống dốc là như vậy, vì các ca sĩ và trung tâm chỉ bám vào các nhạc phẫm xưa, các nhạc sĩ đã qua đời, chẳng ai còn đòi hỏi chuyện trả tiền bản quyền, không giống như ca sĩ ngoại quốc họ được giáo dục đàng hoàng có lương tâm hơn là các ca sĩ VN.
Ca sĩ ngoại quốc, họ đi hát ở đâu đều có manager của họ lo chuyện chi trả cho các nhạc sĩ mà ca sĩ chọn hát tác phẫm của họ, họ chiếu theo luật định chi trả bao nhiêu phần trăm trên thu nhập của họ hát bao nhiêu nhạc phẩm rồi chia ra để trả, mặc dù nhạc sĩ đó họ không biết buổi trình diễn đó ở đâu, đó là lương tâm nghề nghiệp của một người nghệ sĩ, ăn quả phải nhớ kẻ trồng cây. Tôi có ngưỜi bạn làm việc cùng với mỘt cặp ca nhạc sĩ amateur, cặp ca nhac sĩ này đã cho ra đời một nhạc phẫm, họ đã thu băng bản nhạc của họ, cách đây 10 năm, nhưng họ không thành công, nên bỏ nghề đi làm hãng. 10 năm sau, một bất ngờ có một công ty entertainment tại Châu âu đã tìm ra họ, và chi trả bản quyền trên bạc triệu lý do bản nhạc của họ đang thịnh hành tại Châu Âu, ngưỜi ngoại quốc là như thế đó, họ có lương tâm nghề nghiệp,họ kính trọng người sáng tác, những người đã đem lại cho đời những tác phẫm đế nuôi dưỡng tinh thần cúa nhân loại.
MDDL